ارواح اموات (مومن و کافر) به حسب نقل روایات در عالم
برزخ یکدیگر را ملاقات مى کنند وبا هم گفت و شنود دارند البته هر یک از
مومنین و کفار در مکانى مخوص بخود. هر گاه مثلا مومنى از دنیا مى رود همه
آنهائى که با این مومن دوستى ، خویشاوندى و یا هر علاقه دیگرى داشته اند او
را ملاقات مى کنند و از او احوال آنهائى را که هنوز در دنیا هستند مى
پرسند. احادیثى که در این مورد به ما رسیده ، روایات عجیبى است .
براى نمونه به چند حدیث از آن اشاره مى شود، امید است مورد توجه علاقه مندان قرار گیرد.
1- مرحوم کلینى در کتاب کافى به نقل از ابى بصیر از حضرت صادق (ع ) آورده است :
...
عن ابى بصیر، عن ابى عبدالله (ع ) قال : ان الارواح فى صفه الاجساد فى
شجره فى الجنبه تعارف وتسائل فاذا قدمت الروح على الارواح یقول : دعوها
فانها فد افلتت من هول عظیم ثم یسالونها ما فعل فلان و ما فعل فلان ؟ فان
قالت لهم : ترکته حیا ارتجوه و ان قالت لهم : قد هلک قالوا: قد هوى هوى
ابابصیر گفت : حضرت صادق (ع ) فرمود: ارواح شبیه جسدها هستند
در بهشت از میوه هاى درختها استفاده مى کنند، همدیگر را مى شناسند و از هم دیگر پرسش و پاسخ دارند. وقتى یکى از افراد دنیا بمیرد، روحش به عالم برزخ مى رود و ارواح دیگر به ملاقات او مى آیند.یکى مى گوید: او را رها کنید، او به تازگى از یک وحشت و هراس بزرگى آزاد شده ، خسته است بگذارید استراحت کند. پس از مدتى به ملاقاتش مى روند و از او احوال آنهائى را که در دنیا بوده مى پرسند، اگر جواب دهد در دنیا بوده اند، آرزو مى کنند آنها نیز پس از مرگ در جمع آنها قرار گیرند. ولى اگر بگوید: او قبل از من از دنیا رفته است نگران مى شوند و انگشت حسرت به دندان مى گیرند که اى واى او در درکات جهنم افتاده است .
به مناسبت حدیث فوق به نقل یک رویا صادق مى پردازیم تا حدیث شریف را عینیت خاصى ببخشیم :
عالم بزرگوار جناب مستطاب آیت الله حاج شیخ محمد صادق کرباسچى تهرانى
فرمودند: عالم جلیل القدر و عظیم المنزلت ، مرحوم آیت الله حاج شیخ عباس
تهرانى که یکى از بزرگان علماء تهران بودند به رحمت ایزدى پیوسته ، یکى از
علاقه مندان آن فقید سعید که در آن زمان کارمند بانک ملى قم بود و از
کارمندان متدین بود گفت : دوست داشتم مرحوم شیخ را در خواب ملاقات کنم و از
احوال او در آن عالم مطلع شوم ، شبهاى زیادى اعمالى که در مفاتیح الجنان
براى خواب دیدن اموات ذکر کرده مى خواندم تا این که شبى در عالم خواب خود
را در بیابان بسیار وسیعى دیدم . در ضمن حرکت ، به یک درب باغ سبز رنگى
رسیدم و در همان لحظه گویا به من الهام شد: این باغ متعلق به مرحوم تهرانى
است .
درب را زدم لحظه اى بعد درب باغ متعلق به مرحوم تهرانى است .درب را زدم لحظه اى بعد درب باغ باز شد و کاغذى به من داده شد که این دو بیت روى آن نوشته شده بود:
| مهمان جمال حور عین مى باشم | هم خسته زراه چون جنین مى باشم | |
| امشب ز زیارت تو، من معذورم | محزون تو نباش ز مومنین مى باشم |
از خواب بیدار شدم در حالى که دو بیت در حافظه ام بود فهمیدم وضع مرحوم شیخ در عالم برزخ خوب است .
غرض از نقل این رویاى صادق ، بیان پیامهاى این رویا و عینیت دادن به حدیث بود:
الف در حدیث خواندیم که : وقتى یکى از افراد دنیا بمیرد به ارواح دیگر گفته مى شود: او را رها کنید خسته است : بگذارید استراحت کند در مصراع دوم از بیت اول نیز، چنین آمده است : هم خسته زراه چون جنین مى باشم در این مصراع که از سروده هاى عالم برزخ است ، مرحوم شیخ خود را به جنین ، و رفتن از این عالم را به آمدن از عالم رحم به عالم دنیا تشبیه نموده و به خستگى راحل از این دنیا به عالم برزخ نیز تصریح نموده و به کلام امام (ع ) که در حدیث بود عینیت داده است ، و در ضمن فهمانده که جنین نیز پس از آمدن به دنیا احساس خستگى دارد.
ب در احادیث آینده در فصل یازدهم اشراف ارواح مومنین بر اعمال و افکار زنده ها را خواهید خواند. در این رویا به آن احادیث نیز عینیت داده شده ؛ به این معنا که با وجود اینکه مرحوم شیخ خواب بیننده را ندیده و مقصود وى را نشنیده ولى از مقصود او مطلع بوده و مى دانسته خواب بیننده چه سوالى دارد، از این رو در مصراع دوم بیت دوم چنین آورده است : محزون تو نباش ز مومنین مى باشم که مرحوم شیخ در این مصراع به وضعیت خوب خود در عالم برزخ اشاره کرده است .
ج در فصل دوم ثابت کردیم - طلوع و غروب خورشید و ماه بر عالم برزخ موثر
است . مرحوم شیخ نیز در مصراع اول بیت دوم به شب و روز، در عالم برزخ اشاره
کرده و کلمه شب را در شعرشان گنجانیده و چنین سروده اند که : امشب ز زیارت تو، من معذورم
2- مرحوم مجلسى در بحار الانوار به نقل از ابراهیم بن اسحاق آورده اند:
...
قلت لابى عبدالله (ع ): این ارواح المومنین ؟ فقال : ارواح المومنین فى
حجرات فى الجنه ؟ یاکلون من طعامها و یشربون من شرابها، ویتزاورون فیها
ویقولون : ربنا اقم لنا الساعه لتنجز لنا ما وعدتنا
به حضرت صادق (ع ) گفتم : ارواح مومنین کجا هستند؟ حضرت فرمود: آنها در اطاقهائى در بهشت هستند و از طعام و شراب بهشتى مى خورند و به زیارت یکدیگر مى روند و همدیگر را ملاقات مى کنند...
این حدیث در فصل سوم ، در بحث ارواح مومنین کجا هستند مورد استفاده قرار گرفت و مقصود از تکرار آن ، بیان این قسمت بود که : ارواح مومنین در عالم برزخ یکدیگر را ملاقات مى کنند و از حال هم باخبر مى شوند.
بنابراین دو حدیث فوق بخوبى بیانگر این حقیقت هستند که ارواح مومنین در
عالم برزخ با هم هستند، با یکدیگر ملاقات مى کنند و از احوال هم مى پرسند
مخصوصا از حدیث حبه عرنى که از حضرت امیر المومنین نقل مى کرد که فرمود آنها در وادى السلام مى آیند و حلقه ، حلقه اطراف هم مى نشینند و با هم سخن مى گویند.
